Η οικογένειά του είχε γερμανική καταγωγή, από την περιοχή της Σαξονίας και έφτασε στην Αγγλία στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο πατέρας του, Arthur, εργαζόταν ως τραπεζικός διευθυντής και πέθανε όταν ο Tolkien ήταν μόλις τριών ετών. Έκτοτε, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Birmingham, και στα 12 του έχασε και την μητέρα του μένοντας μόνος με τον αδελφό του υπό την κηδεμονία ενός τοπικού ιερέα. Ύστερα από την ολοκλήρωση της βασικής του εκπαίδευσης, τον Οκτώβρη του 1911 εισήχθη στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συγκεκριμένα στο Exeter College επιλέγοντας αρχικά τις κλασικές σπουδές, μεταπηδώντας όμως στη συνέχεια στην αγγλική φιλολογία και λογοτεχνία. Παίρνοντας το πτυχίο του, το 1915, και με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο να μαίνεται, ο Tolkien έσπασε την αναβολή του και μπήκε στο πόστο του ανθυπολοχαγού στο σύνταγμα πεζικού Lancashire Fusiliers. Στη διάρκεια της βασικής του εκπαίδευσης παντρεύτηκε την σύζυγό του Edith Mary Bratt, με την οποία γνωρίζονταν ως γείτονες από τα εφηβικά του χρόνια κι έμειναν μαζί ως το τέλος.
Το καλοκαίρι του 1916 έφτασε στην Γαλλία ως επικεφαλής ανδρών οι οποίοι προέρχονταν από την λαϊκή και εργατική τάξη, και ένιωθε ιδιαίτερη συμπάθεια προς αυτούς, παρά την αυστηρή στρατιωτική οδηγία πως οι αξιωματικοί πρέπει να εμπνέουν μόνο σεβασμό και πειθαρχία στους άνδρες τους χωρίς να αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις. Στη συνέχεια της ζωής του μάλιστα, ανέφερε χαρακτηριστικά: «η πιο ακατάλληλη δουλειά για έναν άνθρωπο είναι ως αφεντικό άλλων ανθρώπων. Ούτε ένας στο εκατομμύριο δεν είναι κατάλληλος, πόσω μάλλον αυτοί που επιζητούν μια τέτοια θέση.» Ο Tolkien πήρε μέρος στη μάχη του Σομ στον ομώνυμο γαλλικό ποταμό το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1916. Η συγκεκριμένη μάχη θεωρείται από τις πιο αιματηρές στην παγκόσμια ιστορία με πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες νεκρούς ή τραυματίες. Μεταξύ των νεκρών ήταν οι περισσότεροι παιδικοί φίλοι του Tolkien ο οποίος επέζησε ως εκ θαύματος καθώς αρρώστησε με πυρετό των χαρακωμάτων, μια ασθένεια που κουβαλούσαν οι ψείρες οι οποίες κατέκλυζαν τα πεδία των μαχών. Όπως ήταν φυσικό επέστρεψε στην Αγγλία για να νοσηλευτεί, και το 1920 αποστρατεύτηκε ως υπολοχαγός.
Η πρώτη του δουλειά ήταν ως επιμελητής σε λεξικό, και στα 28 του απέκτησε θέση αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Leeds, όντας ο νεότερος που είχε διδάξει εκεί ως τότε. Στη διάρκεια της καριέρας του ασχολήθηκε με μεταφράσεις ενώ το 1925 επέστρεψε στην Οξφόρδη και συγκεκριμένα το Pembroke College. Εκεί συνέγραψε το “The Hobbit” καθώς και τους δύο πρώτους τόμους του “The Lord of the Rings”. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε διασπώντας κώδικες σε κρυπτογραφημένα μηνύματα, και μετά τη λήξη του επανήλθε στη θέση του ως καθηγητής μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1959. Πέθανε το 1973 και θάφτηκε δίπλα στην γυναίκα του που είχε φύγει δύο χρόνια πριν. Στον τάφο, δίπλα στα ονόματά τους αναγράφονται τα ονόματα Beren και Lúthien, ο θνητός Άνθρωπος και η αθάνατη Ξωτική της μυθολογίας του Tolkien, των οποίων η υπέροχη ιστορία αγάπης μπορεί να βρεθεί στο ομώνυμο βιβλίο που αναμένεται να κυκλοφορήσει φέτος καθώς και σε διάφορες μορφές σε μετά θάνατον ανθολογίες όπως το “The Book of Lost Tales” καθώς και στο “The Silmarillion”.
Σχετικά με το συγγραφικό του έργο, και πριν αναφερθούμε εκτενώς στην Middle Earth Saga, αξίζει να γνωρίζει κανείς ότι ο J.R.R. Tolkien ως φιλόλογος έχει εκτενέστατη βιβλιογραφία σε ακαδημαϊκές διατριβές και μεταφράσεις, ενώ έχει γράψει τεράστιο αριθμό ποιημάτων, ειδικά στα νεότερα χρόνια της ζωής του, πολλά εξ αυτών με θέμα απ’ την μυθολογία της Μέσης Γης.
Η βαθιά γνώση του αντικειμένου του, όμως, η οργιάζουσα φαντασία του καθώς και η αγάπη του για την Φύση, τον οδήγησαν στην συγγραφή δικών του μυθιστορημάτων. Οι επιρροές του ήταν οι μυθολογίες από διάφορες περιοχές του κόσμου, ακόμα και η αρχαιοελληνική. Οι αναφορές του, εντούτοις, αντλούνται κυρίως από την Νορδική, την Κέλτικη και την Αγγλοσαξονική μυθολογία. Δημιούργησε το σύμπαν της Μέσης Γης, ενός κόσμου όπου Άνθρωποι, Ξωτικά, Νάνοι, Χόμπιτ και χιλιάδες άλλα πλάσματα βρίσκονται στη δίνη μιας προαιώνιας διαμάχης καλού και κακού. Δημιούργησε ακόμα και δικές του γλώσσες ώστε να προσφέρει στο κάθε ένα από αυτά τα πλάσματα, και αφιέρωσε τη ζωή του στην καταγραφή της ιστορίας της Μέσης Γης σαν να επρόκειτο για αληθινό κόσμο του παρελθόντος. Στη διάρκεια της ζωής του κυκλοφόρησαν το “The Hobbit”, η τριλογία “The Lord of the Rings”, το “The Adventures of Tom Bombadil” για τον ομώνυμο μαγικό και μυστηριώδη χαρακτήρα που συναντά ο Φρόντο στον πρώτο τόμο του «Άρχοντα…» και η σειρά τραγουδιών “The Road Goes Ever On” με ποιήματα από την μυθολογία της Μέσης Γης μελοποιημένα από τον Donald Swann. Ύστερα από το θάνατό του, ο γιος του Christopher αποφάσισε να συγκεντρώσει το ανέκδοτο υλικό του πατέρα του (απ’ όλα τα πεδία της δουλειάς του) και να επιμεληθεί τις μετά θάνατον εκδόσεις. Ο μεγάλος τους αριθμός δεν μας επιτρέπει να αναφερθούμε εκτενώς σε όλες. Η σημαντικότερη σίγουρα είναι το “The Silmarillion” (1977) που αποτελεί ουσιαστικά Ιστορία παρά μυθιστόρημα. Το 1980 κυκλοφόρησε η ανθολογία “Unfinished Tales of Númenor and Middle-earth” και από το 1983 ως το 1996 κυκλοφόρησε σε συνέχειες το “The History of Middle-earth”. Πιο πρόσφατα, είδε το φως της δημοσιότητας ο οδηγός “Guide to the Names in The Lord of the Rings” σε μια επανέκδοση της τριλογίας το 2005 ενώ το 2007 κυκλοφόρησε το “The Children of Húrin”. Τέλος, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τον Μάιο περιμένουμε την ιστορία “Beren and Lúthien”.
Η επιρροή του στην fantasy λογοτεχνία είναι ιδιαίτερης σημασίας. Ακόμα σημαντικότερη όμως για τον δικό μας κόσμο είναι η επιρροή που άσκησαν τα έργα του στην μουσική που μας αφορά. Οι θεόρατοι Led Zeppelin έχουν εμπνευστεί τα “The Battle of Evermore”, “Misty Mountain Hop” (από το "IV" του 1971) και “Ramble On” (από το "II" του 1969) από το έργο του Tolkien, καθώς ο Robert Plant ήταν φανατικός αναγνώστης του. Εικάζεται δε, ότι ο «ερημίτης» στο εσώφυλλο του μνημειώδους “IV” δεν είναι άλλος από τον Gandalf (ή αλλιώς τον Odin της Μέσης-γης). Οι Rush έχουν επηρεαστεί από αυτόν στα “The Necromancer” από το “Caress of Steel” και “Rivendell” από το “Fly By Night”, αμφότερα του 1975. Στον Gandalf είναι αφιερωμένο και το “Nimrodel/The Procession/The White Rider” των Camel από το υπέροχο “Mirage” καθώς και το “Stagnation” των Genesis με ξεκάθαρες αναφορές στο Gollum. Παράλληλα, αλληγορίες που συνδέονται με την μυθολογία του Tolkien βρίσκουμε στο “The Wizard” των Black Sabbath με την ανατριχιαστική εισαγωγή, το… “The Wizard” των Uriah Heep και το “The Gnome” των Pink Floyd όπου ουσιαστικά περιγράφεται ο χαρακτήρας του Bilbo Baggins. Στα πιο πρόσφατα χρόνια, φυσικά δεν πρέπει να ξεχνά κανείς τους Blind Guardian. Μεγάλο τμήμα του έργου τους έχει αφιερωθεί στην μυθολογία του Tolkien ενώ στο εκπληκτικό “Nightfall in Middle-earth” είναι ενιαίας θεματολογίας και εμπνευσμένο από το “The Silmarillion”. Παράλληλα, οι Αυστριακοί black metallers Summoning έχουν αφιερώσει σχεδόν όλη τη δισκογραφία τους στις ιστορίες του Βρετανού. Πολλές είναι και οι μπάντες που έχουν αντλήσει το όνομά τους από την μυθολογία του Tolkien. Cirith Ungol είναι ένα πέρασμα που οδηγεί στη Mordor κι εκεί ζει η τρομερή αράχνη Shelob. Gorgoroth είναι ένα φρικτό άνυδρο και έρημο υψίπεδο στην Mordor, απ’ την Black Speech της οποίας προέρχεται και το Burzum. Amon Amarth ονομάζεται εναλλακτικά το Βουνό του Χαμού ενώ ο Shagrath, τραγουδιστής των Dimmu Borgir άντλησε το όνομά του από έναν αξιωματικό των Ορκ στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών». Τέλος, οι μεγάλοι Βρετανοί progsters Marillion πήραν το όνομά τους από το “Silmarillion”.
Είναι ξεκάθαρο πως ο J.R.R. Tolkien δεν προσέφερε στον κόσμο μας μόνο εκπληκτικά λογοτεχνικά δημιουργήματα. Το καλλιτεχνικό του εκτόπισμα ήταν τέτοιο που έδωσε έμπνευση σε πολλούς μεταγενέστερους καλλιτέχνες, και συγκεκριμένα μουσικούς ώστε να δημιουργήσουν εξίσου συγκλονιστικά έργα. Η υπέροχη και γλαφυρή γραφή του, οι αναλυτικές του περιγραφές, οι πάντα ενδιαφέροντες χαρακτήρες με τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους ακόμα κι αν είναι πανίσχυροι μάγοι, η λατρεία προς τη Μητέρα Φύση και πάνω απ’ όλα οι ιστορίες που μέσα απ’ τις σελίδες ξυπνούν και διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη είναι λίγα μόνο απ’ τα πολλά στοιχεία για τα οποία θα θυμόμαστε για πάντα τον J.R.R. Tolkien ως έναν από τους κορυφαίους λογοτέχνες της ιστορίας. Σ’ αυτή την 125η επέτειο από την γέννησή του, τον ευχαριστούμε για όλα όσα προσέφερε, ακούγοντας ορισμένα τραγούδια απ’ όσους καλλιτέχνες επηρεάστηκαν απ’ το έργο του.
